Zmiany to naturalna kolej rzeczy w życiu każdego człowieka. Do pewnego stopnia wszyscy się przyzwyczajamy do tego, jak egzystujemy, ale z drugiej strony sami ciągle planujemy i wybiegamy w przyszłość, licząc wręcz na to, aż nastąpi jakaś duża zmiana w naszej codzienności. Istota ludzka jest pełna sprzeczności, a na pewno dualizm naszego umysłu polega właśnie na tym, że z jednej strony na zmiany takie liczymy, a z drugiej będziemy się przed nimi bardziej lub mniej wzbraniali. Tak mamy już skonstruowany umysł, że potrafimy się przyzwyczajać nawet do ubrań i kolorów, czy też nawet rozrywek takich jak zakłady bukmacherskie. Tak po prostu nas zaprogramowała natura i musimy sobie z tym jakoś radzić. Jednocześnie wręcz czymś naturalnym jest stawianie oporu, bo to świadczy o tym, że jesteśmy istotami żywymi, które analizują. Musielibyśmy być pozbawieni całkowicie emocji, aby niczego nie pragnąć i nie zastanawiać się nad tym, co jest dla nas dobre i wobec czego powinniśmy stawiać opór. Najtrudniejsze jest jednak właśnie złapanie tego emocjonalnego balansu.
Dlaczego stawiamy opór?
Opór wydaje się, więc być naszym naturalnym odruchem i czymś całkiem zdrowym. Człowiek z zasady zresztą jest stworzeniem bardzo buntowniczym i nie lubi narzuconego zdania. Z jednej strony dążymy do pewnego ogólnego ładu społecznego, który pozwala nam codziennie funkcjonować wg pewnego wzorca. Z drugiej strony chcemy mieć świadomość, że jesteśmy kreatorami naszego losu i nikt nie może nam narzucać swojego zdania. Jest szereg rozmaitych przykładów na to, że bardzo żywo reagujemy, gdy ktoś chce nas do czegoś zmusić. Tym bardziej będziemy się buntowali i stawiali opór, jeżeli takie nakłanianie będzie zdecydowane lub agresywne.
W jakich okolicznościach opieramy się silniej?
Bardzo obrazowym jest przykład z Uniwersytetu w Teksasie. Tam przygotowano eksperyment, który polegał na zawieszeniu w toalecie tabliczek informujących o zakazie pisania po ścianach. Kluczowe jednak jest tutaj to, że informacje były przygotowane w różnym stylu. Na jednej tabliczce napisano raczej w łagodnym tonie, a informacja brzmiała: „Proszę nie pisać po ścianach”. Z kolei druga tabliczka informowała w zdecydowany sposób: „Pisanie po ścianach surowo wzbronione”. Jakie były reakcje na tak sformułowane komunikaty? Tak jak wcześniej przewidywali pomysłodawcy eksperymentu, po dwóch tygodniach pod drugą tabliczką znajdowało się o wiele więcej napisów aniżeli pod pierwszą. Tak więc komunikat neutralny i raczej łagodny został również łagodnie potraktowany. Natomiast surowy spotkał się ze zdecydowaną reakcją i można, by powiedzieć, że napisy tu pojawiły się po prostu nas złość. Kolejnym przykładem obrazującym ten sam mechanizm psychologiczny były, choćby reakcje konsumentów na wprowadzenie prohibicji na terenie Stanów Zjednoczonych. Wówczas przecież odnotowano bardzo duży wzrost napojów alkoholowych.
Teoria oporu psychologicznego
Psychologowie dawno już zauważyli występowanie takich mechanizmów psychologicznych. Chodzi konkretnie o teorię reaktacji. Jej autorem jest Jack Brehm, a mówi ona po prostu o tym, że mechanizm takiego oporu zaczyna być generowany w sytuacji, gdy ktoś lub jakaś instytucja będzie wymuszać na nas pewne zachowania. Można tu podać jeszcze jeden przykład z naszego polskiego podwórka. Otóż gdy władze komunistyczne starały się narzucać ideologię ateizmu, to nawet niewierzący lub agnostycy razem z osobami religijnymi zapełniali, co niedzielę kościoły. Była to ewidentna manifestacja sprzeciwu w sytuacji, gdy wolność wyboru jest zablokowana. Powstaje, więc skutek odwrotny. Jeżeli ogranicza się wolność drugiej osoby, to wówczas najczęściej atak jest zdecydowany i jeszcze silniejszy. Zauważmy też, że wtedy mamy bardzo silną potrzebę dokonywania wyborów własnych. Kluczowe jest tutaj to, że są one nasze, ale niekoniecznie zwracamy uwagę na to, czy są słuszne.
